İSLAM ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI (İLK ESERLER)
Kutadgu Bilig
*1069-1070 yılları arasında Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.
* “Mutluluk Veren Bilgi” anlamındadır.
*Hakaniye lehçesi ile yazılmış didaktik bir eserdir.
* İslamiyet etkisindeki ilk yazılı üründür.
*Aruz ölçüsüyle, mesnevi biçiminde yazılmıştır.
*İnsanlara mutluluğu elde edebileceği doğru yolu göstermek ve hükümdara siyasi öğütlerde bulunmak için yazılmıştır.
*Devlet yönetimi hakkında düşünce ve öğütler içerdiği için bir siyasetname özelliği taşır.
*Alegorik bir eserdir.
Divan ü Lügat-it Türk
*1072-1074 yılları arasında Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır.
*Eser Araplara Türkçeyi öğretmek için kaleme alınmıştır.
*Türkçe-Arapça bir sözlük olarak düzenlenmiştir.
*Türkçenin ilk sözlüğü ve dil bilgisi kitabıdır.
*Eserde Türk milleti, Türk boyları, Türkçe, Türk folkloru, Türklerin yaşayış tarzı gibi birçok bilgiye yer verilmiştir.
*Eser aynı zamanda İslamiyet öncesi sav,sagu,koşuk,destan örnekleri de içerir.
Atabetü’l Hakayık
*12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır.
* “Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelir.
*Hakaniye lehçesi ile yazılmış olan eserde Arapça ve Farsça kelimeler de sıkça kullanılmıştır.
*Eserde ilmin önemi, alçakgönüllülük, nefis terbiyesi, cömertlik, kibir gibi konular üzerinde durulmuştur.
*Aruz ölçüsü ile yazılmıştır.
Divan-ı Hikmet
*Ahmet Yesevi tarafından 12. yüzyılda yazılmıştır.
*Ahmet Yesevi’nin “hikmet” adını verdiği dini-tasavvufi şiirlerini topladığı eseridir.
*Hakaniye Lehçesi ile yazılmıştır.
*Nazım birimi dörtlüktür ve hece ölçüsü ile yazılmıştır.
*İslamiyet’in esasları, tasavvuf, güzel ahlak, kıyamet halleri gibi konular işlenmiş; peygamberlerin mucizeleri, evliyaların menkıbeleri anlatılmıştır.
*Lirik ve didaktik özellikler taşıyan şiirlerde yalın bir dil ve canlı bir üslup kullanılmıştır.
Dede Korkut Hikâyeleri
*Destan geleneğinden halk hikâyelerine geçişin en önemli örneğidir.
*12 hikâyeden oluşur, hikâyeler birbirinden bağımsızdır.
*Bu hikâyelerde Oğuz Türklerinin yaptığı savaşlar, Oğuz boyları arasındaki anlaşmazlıklar, iç ve dış savaşlar destansı bir üslupla anlatılmıştır.
*Yalın bir Türkçe ile yazılmıştır.
*Dede Korkut her hikâyede ortaya çıkar, sorunları giderir, çocuklara isim koyar, dua ederek hikâyeyi bitirir.
*Müslüman Oğuzların İslamiyet’e geçiş süreci, kadına verdikleri değer, Orta Asya’daki Türklerin yaşayışı hakkında bilgiler vermesi bakımından önemlidir.
