SÖZCÜKTE YAPI KONU ANLATIMI

SÖZCÜKTE YAPI

Kök: Sözcüğün anlamlı en küçük parçasıdır.

İsim Kökü: -mek, mak ekini alamaz (av,ev,su,çocuk)

Fiil Kökü:-mek,-mak ekini alabilir (oku-, ara-, gör-)

Gövde: Sözcüğün en az bir yapım eki almış halidir.

*sev-gi-li

göz-lük

çalış-kan

Ortak (İkili, Kökteş) Kök: Hem isim hem fiil kökü olarak kullanılabilen ve iki kullanım arasında anlam ilişkisi olan köklerdir.

sıva / sıva-

göç / göç-

boya / boya-

eski / eski-

kuru / kuru-

Çamaşırlar kurudu mu ? (fiil kökü)

Kurunun yanında yaş da yanar. (isim kökü)

Sesteş (Eş Sesli) Kök: Söylenişleri aynı ama anlamları farklıdır, aynı türden ya da farklı türden olabilir.

Çocuk boncukları yan yana dizdi.

Dizlerim ağrıyor.

Bu yaz çok şiir yazdım.

EKLER

Yapım Eki

Sözcüklerin kök ve gövdelerine getirilerek onların anlamını veya türünü değiştiren eklerdir.

*Yapım eki alan sözcükle onun kökü arasında uzak da olsa bir anlam ilgisi vardır.

*Yapım eklerini ezberlemek gerekmez. Mantığını anlamak yeterlidir.

İsimden İsim Yapım Eki

tuz-lu

yaz-lık

av-cı

nesne-l

bitki-sel

kök-en

İsimden Fiil Yapım Eki

yaş-a-

su-la-

az-al-

keder-len-

başka-laş

yan-sı-

Fiilden Fiil Yapım Ekleri

oku-t-

sev-in-

gül-dür-

çık-ar-

öv-ün-

çoğal-t-

Fiilden İsim Yapım Ekleri

sev-gi

bak-ım

yaz-ı

kıs-a

sına-v

ol-ay

bağla-ç

Çekim Ekleri

İsim Çekim Ekleri

1-Hal (durum) Ekleri

Belirtme Hal Eki: -i

Yönelme Hal Eki: -e

Bulunma Hal Eki: -de

Ayrılma (Çıkma) Hal Eki: -den

2-Çoğul (Çokluk) Eki: -lar

3-İyelik Ekleri: -ım,-ın,-ı,-ımız,-ınız,-ınları

İyelik ekleri isimlere eklenerek onların kime, neye ait olduklarını bildirir.

Bu benim hayatım, kimse karışamaz.

Yazarın yeni kitabı çıkmış.

NOT: Belirtme eki -i ile 3. tekil kişi iyelik eki -i karıştırılmamalıdır. Kelimenin başına “onun” sözcüğünü ekleyerek kontrol edebiliriz. Uygun oluyorsa iyelik ekidir.

Kitabı daha yeni bitirdim. (“Onun kitabı daha yeni bitirdim” olmaz hal ekidir.)

Kitabı çok güzeldi. (“Onun kitabı çok güzeldi.” olur iyelik ekidir.

4-İlgi Ekleri(Tamlayan Eki): -ın, -in, -un, -ün

kitabın sayfası

okulun bahçesi

pencerenin kenarı

Fiiller ayrıntılı anlatım için burayı tıklayın

Fiil Çekim Ekleri

Haber (Bildirme) Kipleri

Görülen Geçmiş Zaman (-di’li): –di

Duyulan Geçmiş Zaman (-miş’li, Öğrenilen)- -miş

Şimdiki Zaman: -yor

Gelecek Zaman: -ecek

Geniş Zaman: -r

Dilek (Tasarlama) Kipleri

İstek Kipi :-e,-a

Dilek Şart Kipi: -se,-sa

Gereklilik Kipi: -meli, -malı

Emir Kipi: –

YAPILARINA GÖRE SÖZCÜKLER

Basit Sözcük

Yapım eki almamış sözcüktür. Çekim eki alabilir.

oku-yor-du

ev-imiz-de

Türemiş Sözcük:

En az bir yapım eki almış sözcüktür.

av-cı-lık

su-la-

Birleşik Sözcük

En az iki sözcüğün birleşmesinden oluşur.

buzdolabı

imambayıldı

ayakkabı

hanımeli

vurdumduymaz

yeryüzü

Birleşik Fiiller

Fiiller ayrıntılı anlatım için burayı tıklayın

Yardımcı Fiillerle Kurulan Birleşik Fiiller

Etmek, eylemek, olmak, kılmak sözcükleriyle oluşturulur.

terk et-

hisset-

kaybol-

yardım et-

Anlamca Kalıplaşmış Birleşik Fiiller

göze girmek

küplere binmek

ağzında bakla ıslanmamak

Kurallı Birleşik Fiiller

Tezlik Fiili (-ivermek)

*geliversin, yapıverdim

Yeterlilik Fiili (-ebilmek)

*kazanabilirim, okuyabilir

Sürerlik Fiili (-egelmek, -ekalmak, -edurmak)

*bakakaldım, gidedurun, süregelmiş

Yaklaşma Fiili (-eyazmak)

*düşeyazdım, öleyazdı

YKS (TYT) 2019 Türkçe Konu Anlatımları PDF için buraya tıklayabilirsiniz. 

KPSS 2019 Türkçe Konu Anlatımları PDF için buraya tıklayabilirsiniz.

AYT 2019 Edebiyat Konu Anlatımları PDF için buraya tıklayabilirsiniz.