Dillerin Sınıflandırılması
Yapı Bakımından Diller
- Yalınlayan Diller (Tek Heceli Diller)
- Bitişken Diller (Eklemeli Diller, Bağlantılı Diller)
- Çekimli Diller (Bükümlü Diller)
1-Yalınlayan Diller
- Çince
- Tibetçe
- Vietnamca
- Siyamca
- Himalaya Dilleri
- Endonezyaca
- Bazı Afrika Dilleri
- Baskça
2-Eklemeli Diller
- Türkçe
- Korece
- Mançu-Tunguzca
- Fince
- Gürcüce
- Moğolca
- Japonca
- Estonca
- Macarca
- Eskimoca
- Ugorca
- Permce
- Estçe
- Samoyed
- Kızılderili Dili
3- Çekimli Diller
Kök Bükümlü Olan Çekimli Diller
- İbranice
- Arapça
- Aramca
- Berberi Lehçesi
- Akadca
- Batmu Dilleri
- Habeşçe
Gövde Bükümlü Olan Çekimli Diller
- Almanca
- Rumence
- Rusça
- Hititçe
- Lehçe
- İngilizce
- Portekizce
- Sırpça
- Litvanca
- Bulgarca
- Latince
- Arnavutça
- Hintçe
- Keltçe
- İskadinav Dilleri
- İtalyana
- İspanyolca
- Yeni Farsça
- Urduca
- Fransızca
Yalınlayan Dillerin Özellikleri
- Tek heceli dillerdir.
- Yapım eki ve çekim eki kullanılmaz.
- Kelimeler kök halindedir.
- Vurgu ve tonlama önemli bir yere sahiptir.
- Cümleyi oluşturan sözcükler ek almaz ve şekil değişikliğine uğramaz.
- Bir sözcüğün anlamını ve türünü onun cümle içinde kullanıldığı yer belirler.
- Bileşik kelimeyi oluşturan her iki sözcük de ayrı yazılır.
Bitişken Dillerin Özellikleri
- Sözcük kökü değişmez.
- Kökün sonuna ekler getirilerek kelime türetilir.
- Yapım ve çekim ekleri önemli bir yere sahiptir.
- Ön ek (artikel) kullanılmaz.
- Söz diziminde yardımcı unsurlar önce, asıl unsurlar sonra gelir.
- Sıfatlar adlardan önce gelir.
- Sayı bildiren sözcüklerden sonra çokluk eki gelmez.
- Küçük ve büyük ünlü uyumu vardır.
Çekimli Dillerin Özellikleri
- Bu gruptaki diller kök bükümlü ve gövde bükümlü olarak ikiye ayrılır.
- Hami-Sami dil ailesine mensup olan diller kök bükümlüdür.
- Hint-Avrupa dil ailesine mensup olanlar gövde bükümlüdür.
Köken Bakımından Diller
- Hint- Avrupa dilleri
- Hami-Sami Dilleri
- Bantu Dilleri
- Çin-Tibet Dilleri
- Altay Dilleri
- Kafkas Dilleri
- Fin-Ugor Dilleri
- Avusturonezya Dilleri
- Yerli Amerika Dilleri
Dil Ailelerinin Özellikleri
- Hint-Avrupa Dil Ailesi
- Dünyanın en büyük dil ailesidir.
- Avrupa’daki dillerin hemen hepsi (Fince, Macarca, Estonca hariç), Asya dillerinden Farsça, Hindistan’daki çok sayıda dil bu aileye mensuptur.
- Üzerinde en çok araştırma yapılan dil ailesidir.
- Dünyada en çok konuşulan 20 dilden 12’si bu aileye mensuptur.
- Hami-Sami Dil Ailesi
- Arap yarımadası ve Kuzey Afrika başta olmak üzere geniş bir coğrafyada hüküm süren 250’den fazla dilden oluşur.
- Yapısal olarak kök bükümlüdür.
- Sami grubunda yaşayan en önemli diller Arapça ve İbranicedir.
- Bantu Dilleri Ailesi
- Afrika’nın en büyük dil ailesidir.
- Orta ve Güney Afrika’da 50 milyon kadar insan tarafından konuşulmaktadır.
- 700’e yakın dil ve 2000 civarında lehçeden oluşmaktadır.
- Çin-Tibet Dilleri Ailesi
- Çince, Tibetçe, Vientamca bu dil ailesini oluşturur.
- Tay-Çin ve Tibet-Burma olarak iki ana koldan oluşur.
- Eski Türkçe döneminde bu diller ile Türkçe arasında ilişki söz konusu olmuştur. Sözcük ödünçlemeleri bu dil ilişkisinin en önemli yönü olmuştur.
- Ural-Altay Dilleri Ailesi
- Türkçenin de içinde yer aldığı dil ailesidir.
- Bu dil ailesine ait yapılan ilk çalışma İsveçli subay Strahlenberg’e aittir.
- John Ramstedt ise karşılaştırmalı Altay dil ekolunun kurucusudur.
- Bu dil ailesini Ural ve Altay grubu olarak ayıran araştırmacı Wilhelm Schott’tur.
Altay Dilleri Hakkında Temel Bilgiler
Türk Dili
- Türkçe, Altay dillerinin en büyük koludur.
- Türkçe üç dil içinde (Türkçe, Moğolca, Mançu-Tunguz) en eski yazılı kaynaklara sahip olanı ve en iyi araştırılmış olanıdır. Özellikle 1983’te W. Thomsen tarafından eski Türk yazıtlarının okunması, Türkçeyle ilgili araştırmalara büyük canlılık kazandırmıştır.
- Karaimce, Karagasça gibi bazı lehçeler kaybolmaktadır.
- En son keşfedilen kolu Orta İran’da konuşulan Halaççadır.
Moğolca
- Altay dillerinin ikinci büyük koludur.
- Klasik Moğolca, Uygurlardan alınan alfabeyle yazılmıştır. Ancak 1240’da yazılan ve Türkçede “Moğolların Gizli Tarihi” adıyla bilinen eser, Moğol yazısıyla değil Çin yazısıyla yazılmıştır.
- Klasik Moğolca 19. yüzyıla kadar devam etmiş ise de 17. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş Halha ağzından gelişen konuşma dili, bugünkü Moğol yazı diline temel oluşturmuştur.
Mançu-Tunguzca
- Altay dilleri ailesinin en küçük üyesidir.
